Edebiyat

Bir varmış, bir yokmuş. Yaşlıca bir kadın varmış. Bu kadının bir de, küçük bir oğlu varmış. Çocuk o kadar küçükmüş ki herkes ona “Cırtdan” diyormuş.

Bir gün komşu çocukların ormana gittiğini gören Cırtdan, annesinin yanına giderek, “Anne, ben de çocuklarla birlikte oduna gitmek istiyorum,” demiş. Kadın, çocukları çağırıp her birine tereyağlı ekmek vererek; Cırtdan'ı da onlarla birlikte ormana göndermiş.

Çocuklar ormana gidip odun toplamaya başlamışlar. Cırtdan'ın odun toplamadığını görünce, “Cırtadn, sen niye odun toplamıyorsun?” diye sormuşlar. Cırtdan, “Annem, benim odunlarımı da toplayasınız diye, size tereyağlı ekmek verdi” demiş.

Çocuklar onun yerine de odun toplamışlar. Sonra herkes topladığı odunları sırtlanarak yola koyulmak istediğinde, Cırtdan'ın oturup kendilerini izlediğini görmüşler. Bu kez de “Cırtdan sen niye odunlarını taşımıyorsun” diye sormuşlar. Cırtdan bu soruya da, “Annem, benim odunumu da taşıyasınız diye size tereyağlı verdi” diye cevaplamış.

Çocuklar çaresiz kalıp onun odunlarını da sırtlanmış. Biraz yol gittikten sonra, Cırtdan'ın geride kalarak ağladığını görmüşler. “Cırtdan niye ağlıyorsun?” demişler. Cırtdan da “Ben yoruldum” demiş. “Annem ben yorulduğumda beni taşıyasınız diye size tereyağlı ekmek verdi.”

Çocuklar yine çaresiz kalarak, onu sırtlarında taşımaya başlamış. Ormandan çıktıklarında, bir semtten köpek havlaması, öteki semtten ışık geldiğini görmüşler. O zaman Cırtdan'a “Köpeklerin havladığı semte mi, yoksa ışığın geldiği semte mi gidelim” diye sormuşlar. Cırtdan, “Köpeklerin havladığı semte gidersek köpekler bizi yer. Işık gelen semte gidersek belki yolu bulabiliriz” demiş.

Işık gelen semte doğru yürüyerek bir devin evine gelmişler. Dev onları gördüğünde, “Bunların gelmeleri iyi oldu. Gece teker teker hepsini yerim” diyerek sevinmiş. Yemek yedirdikten sonra çocukları uyutmuş. Gece ilerleyen saatlerde, onların uyuyup uyumadığını anlamak için, Kim uyudu, kim uyanık” diye seslenmiş. Cırtdan hemen başını kaldırarak, “Herkes uyudu, Cırtdan uyanık” demiş. Dev bu kez “Cırtdan niye uyanık” diye sormuş. Cırtdan, “Çünkü annesi ona her gece omlet pişirip yedirir sonra uyuturdu” diye cevap vermiş.

Dev kalkıp omlet pişirmiş. Cırtdan'ı doyurarak uyutmuş. Biraz sonra yine, “Kim uyudu, kim uyanık” diye sormuş. Cırtdan yine, “Herkes uyuyor, Cırtdan uyanık” demiş. Dev, “Cırtdan niye uyanık?” diye sormuş. Cırtdan da, “Çünkü annesi her gece dereye giderek ona süzgeçten geçirilmiş su getirirdi. O, bu suyu içtikten sonra uyurdu” demiş.

Dev bir süzgeç alarak su getirmek üzere dereye gitmiş. O kapıdan çıkınca, Cırtdan hemen arkadaşlarını kaldırarak, “Dev bizi yemek istiyor. Kalkın o yokken kaçalım” demiş. Çocuklar hemen kalkarak dereyi geçip oradan uzaklaşmışlar. Dev ise, ne kadar uğraşırsa uğraşsın, süzgeçte su kalmayacağını anlamış. Durumu kavrayıp geri dönmek istediğinde çocukların uzaklaşmakta olduklarını görmüş. Çocukların arkasından gitmek istemişse de su geçememiş. Sonunda bağırarak, “Hey çocuklar suyu nasıl geçtiniz” diye sormuş. Cırtdan, “Bir değirmen taşı bu ve boyununa geçirdikten sonra suya atla. O zaman hemen geçersin” demiş.

Cırtdan'ın sözüne inanan dev, bir değirmen taşı bulup boynuna takarak suya atlamış ve boğularak ölmüş. Çocukların da hayatı kurtulmuş.

Geleneksel Azeri Masalları, Hazırlayan ve Çeviren: Yasemin Bayer, Telos Yay.