Sözlük

Quo (Latin.): nereye. Kayna, kayda (Tel. Schor.): nereye? Osmanlı dışı hemen hemen tüm lehçelerde neredeyse tüm soru sözcükleri "k" ile başlar. Bu Latincede de aynıdır. Onlardaki neredeyse tüm soru sözcükleri "q" ile başlar ve çok benzer fonetikte, aynı anlamdadır. Osmanlı ve Türkiye Türkçesi"nde de bunun izi sürmekte. Sorular "h-k" arası geniz sesiyle seslendirilir: "h-k-gankı?". Kait: (Kırgız): nasıl (how (İng.) ("PIE kök": kwo). Kayda (Altay. Tel. Schor. Leb. Saga. Koib. Ktsch.): nerede, quibus. Kaysi: nasıl. Kayzı, hangi: quod. Kayji, kayma: nasıl, quam. Kaya: nereye, quibus. Kayan, kayanki: nereden. Kayu, kana, kanaissa, kanaip, kanar, kani, kancı, kanca, kanca, kaçan?... (Radloff). When, quando, quod: kaçan. Kem, kim: qui (Latin.) (Radloff) vb. Bazı örneklerin ilk harf dışında pek benzemediğini düşünenler lütfen Latince kaynaklı dillerde aynı kökten soru sözcüklerinin ne kadar fazla değiştiğine dikkat etsinler: Kim (Türkçe): qui (Latin.), who (İng.), che (İtalyanca), quien (İspanyolca), qui (Fransızca). Okunuşları: kim, kui, hu, ki, guiyen, ki... / nasıl (Yeni Türkçe), kaysi (Eski Türkçe): quam (Latin.), how (İng.), comme/quanto (İtalyan), que (Fransız), como/ (que) (İspanyol). Okunuşları: nasıl, h-kaysi, kuamn, hav, komme/kuanto, kü, komo/ge... İspanyolca okunuşları yaklaşık olarak yazmak bile zor, üstelik hatalı. Başka bir dizi verelim: kaç-quot-combien-quanti-cuantos... İngilizce soru sözcükleri who-how-where-when-why vb. köklerinin hepsinde "kwo" olduğu belirtiliyor. İngilizce soru sözcükleri grubu Latince köklerden ayrı bir kök dal grubu. Ancak Türkçe ve Latince"ye uzaktan da olsa akraba oldukları görülüyor.