Vasat Edebiyatı 101 – Olasılıksız (Adam Fawer)

En derin eleştiri ifadeleri “süpeeeer”, “inanılmazzzz”, “vaaaaav” dan ibaret “sanatsever”ler için “nefes kesici” bir kitaptır, ki bu zümrenin sık sık “apne nöbetleri”ne girdiği bilinmektedir. Zaten kitaplar da ikiye ayrılır: Nefes kesenler ve nefes kesmeyenler… Bu kitap nefes kesenlerden birisidir. Nefesler topluca kesiliyor olmalı ki kitap en son 67. baskısını yapmıştır, Allah arttırsın. 

“Bir kitap yazayım, best seller olsun, filme de çekilsin, malı götüreyim" “sanat”ının bir halkasıdır. Bir metro, şehirlerarası otobüs kitabı denebilir. "Hiç kafamı yormayayım, eğleneyim, çabuk çabuk okuyayım, birkaç yüz sayfalık bir kitap bitireyim, gururlanayım" diyen herkes bunu alıp çatır çatır okumalıdır. Bu konuda diğer örneklere bakınız: Da Vinci Şifresi...

Ortalama bir Amerikalı okuru tatmin edecek her şey fazlasıyla vardır. Hatta kitap sırf bunlardan ibarettir. Bu kitabı bir şeye benzetecek olursak en uygun şey patates cipsidir: Kolay yenen, gereksiz, pişman olunası, zararlı... Böyle kitapların bütün klişelerini taşımaktadır.

Böyle kitapların arkasında Newyork Times, People vs gibi bilindik gazetelerden ya da önemli bir adamın imzasıyla "enfes" "nefes kesici" "müthiş bir kitap" gibi derin! açıklamalar bulunur, bunda da bol bol vardır. Konu Amerikan popüler sineması ve popüler kültürünün milyon kez işlediği konulardır; çılgın bilim adamları, entrikalar, büyük sisteme dokunmayan küçük suçlar, Kuzey Kore ve Rus ajanları, gizli servisler, hepsinin sonunda iyiliğin galip gelmesi vs. Sıradan Amerikalı vatandaşı avlayacak her beğeni ögesi vardır bu çorbada.

Roman karakteri? O da ne? Öyle bir şey yok, stratosferde dolaşıyorlar. Klişe ve müthiş steriller, işemiyorlar, her işi mükemmel yapıyorlar, yanlışları bile mükemmel... Nava karakteri güzel alımlı, atletik vs... Üç dört dili mükemmel konuşuyor, bombanın parçaladığı bir dizi ameliyat edebiliyor, çantasında her bir halt için iğne bulunuyor falan filan.  İyi karakter Nava, geçmişte bir sürü adam öldürmüş, ama bu onu katil yapmıyor, çünkü öldürdükleri hep kötü adamlar... Örneğin Mossad'a Filistinli teröristlerin (bu Filistinliler de hep terörist canım) yerlerini bildiriyor, amacı insanların hayatlarını kurtarmak ya ondan. Her cinayetinde sayısız insanın hayatını kurtarıyor! El kaide, Hamas, FKÖ üyelerinden en az iki düzine ajan öldürmüş (sf 269). Rusya adına çalışırken bile Afgan teröristi (Bu Afganlılar da hep terörist canım) öldürüyor ya da masum rejim muhaliflerini... Kötülük bir tek Arap ya da Müslümanlardan (Bu Araplar ve müslümanlar da hep terörist canım) geldiği için Nava iyi bir kadın!

İşte sanat, işte derinlik… Yok canım ne propagandası…

Anlatım mı? Kitap içindeki ifadelerden örnekler verelim:

"gözünün altındaki torbalar frisbi büyüklüğündeydi."

"güzel, zeki, bakımlı kadın"

"kahrolası", "lanet olası"

"oyunu kendi kurallarıyla oynayacaktı."

"eli bir actionman oyuncağı gibi havada kaldı"

"Mike Tyson ile boks yapmış gibi..."

"kafasındaki delik bir beyzbol topu büyüklüğündeydi"… Bunlardan onlarcası yazılabilir.

İşte anlatım işte estetik…

İlgili internet sitelerinde bu kitabı yere göğe koyamayan bir sürü yorum yazmakta. Muhtemelen “nefesi kesilenler” tarafından yazılmış bu yorumların bazılarında “bir sürü bilimsel konu anlatılıyor” şeklinde yorumlar var. Evet kitapta bir sürü bilimsel konuya da değinmiş, ama Ahmet Mithat Efendi tadında... Bir reklam fragmanı gibi, örneğin bir diyalogda “Heisenberg'in belirsizlik ilkesi” mi geçiyor, aç bir paragraf, çevir ansiklopediyi, h ye gel, neymiş Heisenberg’in ilkesi yaz kardeşim. Heisenberg’in belirsizlik ilkesini böyle bir kitaptan öğrenmeye kalkarsan nefesinin kesilmesi normal tabii…

Bu bilimsel konuların zorlama ve yer yer apaçık yanlış yorumları ayrı bir yazı konusu.  Örneğin E=mc2 yi ve görecelik teorisindeki ışık hızına yakın hızlardaki cisimlerin ağırlaşmasını açıklarken, örnek olarak uçak hızlanırken insanın kendini daha ağır hissetmesini vermesi gerçekten “nefes kesici” bir örnekti (sf337).  Kitap “nefes kesici” dememiş miydik?

Bu kadar basit bir yanlış bu "enfes!" kitapta ne arar? “Nefesi kesilen”ler bir ara nefes aldıklarında bunu düşünmeliler.